Badania naukowe prowadzone w ostatnich dekadach nie pozostawiają wątpliwości – mężczyźni z poprzednich pokoleń produkowali znacznie więcej testosteronu niż współcześni. Dane z trzech dużych badań pokazują dramatyczną skalę tego zjawiska. W ciągu zaledwie 17 lat (1987-2004) średni poziom testosteronu u mężczyzn spadł o 25%. U młodych mężczyzn w wieku 15-39 lat spadek jest jeszcze bardziej alarmujący – w latach 1999-2016 poziom testosteronu obniżył się aż o 25% w porównaniu z ich rówieśnikami z poprzedniej dekady. Co więcej, duże badanie izraelskie prowadzone na ponad 102,000 mężczyzn potwierdza, że ta tendencja spadkowa utrzymuje się nadal, dotykając mężczyzn we wszystkich grupach wiekowych.
Poziom testosteronu kiedyś i dziś – co mówią badania?
Analiza danych z ostatnich czterech dekad przedstawia niepokojący obraz. Badanie MMAS, prowadzone w latach 1987-2004, wykazało spadek średniego poziomu testosteronu z 501 ng/dl do 391 ng/dl. To prawie 25% redukcja w ciągu zaledwie 17 lat.
Jeszcze bardziej niepokojące wnioski przyniosło badanie NHANES, które objęło swoim zasięgiem ponad 4000 młodych mężczyzn w wieku 15-39 lat. W ciągu zaledwie 16 lat (1999-2016) zaobserwowano dramatyczny spadek poziomu testosteronu w tej grupie wiekowej. Na początku badania średni poziom hormonu wynosił 605 ng/dl, by w kolejnych latach systematycznie spadać – najpierw do 567 ng/dl w 2004 roku, a następnie osiągnąć alarmująco niski poziom 451 ng/dl w 2016 roku. To oznacza, że młodzi mężczyźni pod koniec badania produkowali aż o 25% mniej testosteronu niż ich rówieśnicy z poprzedniej dekady. Co szczególnie zaskakujące, ten drastyczny spadek zaobserwowano nawet u mężczyzn z prawidłową masą ciała, u których poziom testosteronu zmniejszył się z 665 ng/dl do 529 ng/dl.
Najnowsze badanie izraelskie z lat 2006-2019 dostarcza jeszcze świeższych danych. Naukowcy zaobserwowali spadek poziomu testosteronu we wszystkich grupach wiekowych, ze szczególnym uwzględnieniem 21-latków, u których szczytowy poziom obniżył się z 19.68 nmol/l do 17.76 nmol/l. To pokazuje, że problem dotyka nawet bardzo młodych mężczyzn.
Dlaczego obserwujemy pokoleniowy spadek testosteronu?
Choć sam fakt spadku poziomu testosteronu w populacji męskiej jest bezsporny, naukowcy wciąż nie potrafią jednoznacznie wyjaśnić przyczyn tego zjawiska. To, co początkowo wydawało się prostym efektem rosnącej otyłości i zmian stylu życia, okazało się znacznie bardziej skomplikowanym zagadnieniem.
Badania pokazują, że nawet gdy weźmiemy pod uwagę wszystkie znane czynniki ryzyka – takie jak wzrost masy ciała, spadek aktywności fizycznej czy zmiany w nawykach (np. rzucanie palenia) – wciąż nie wyjaśniają one w pełni obserwowanego trendu. Co więcej, spadek poziomu testosteronu zaobserwowano również u mężczyzn, których styl życia i masa ciała pozostały niezmienione na przestrzeni lat.
Naukowcy rozważają dwie główne hipotezy:
- Pierwsza zakłada istnienie jakiegoś niezidentyfikowanego, ale trwałego czynnika środowiskowego, który wpływa na kolejne pokolenia mężczyzn już od momentu urodzenia. W tym scenariuszu młodsi mężczyźni mogą mieć naturalnie niższy poziom testosteronu niż ich historyczni odpowiednicy w tym samym wieku.
- Druga hipoteza sugeruje, że mamy do czynienia ze współczesnymi zmianami zachodzącymi w całej populacji, niezależnie od wieku. To tłumaczyłoby, dlaczego spadek testosteronu obserwujemy u mężczyzn we wszystkich grupach wiekowych, od nastolatków po seniorów.
Prawdopodobnie prawda leży gdzieś pośrodku. Współczesny mężczyzna zmaga się z bezprecedensową kombinacją czynników środowiskowych – od wszechobecnych związków chemicznych zaburzających gospodarkę hormonalną, przez zmiany w sposobie odżywiania, po nowy, głównie siedzący tryb życia. Te nakładające się na siebie czynniki mogą tworzyć swoisty “efekt domina”, prowadząc do systematycznego spadku poziomu testosteronu z pokolenia na pokolenie.
Konsekwencje pokoleniowego spadku testosteronu
Systematyczny spadek poziomu testosteronu w populacji męskiej może mieć poważne konsekwencje dla przyszłych pokoleń. Najbardziej niepokojący jest jego wpływ na męską płodność. Badania z krajów rozwiniętych pokazują, że nawet 30% młodych mężczyzn wykazuje znacząco obniżoną płodność, a ponad 10% może być niepłodnych. Problem jest tak poważny, że w niektórych krajach, jak Dania, już teraz ponad 6% dzieci rodzi się dzięki technikom wspomaganego rozrodu.
Ten trend może prowadzić do redefinicji “normalnego” poziomu testosteronu w medycynie. To, co kiedyś uznawano za niski poziom, dziś staje się nową normą. W praktyce może to skutkować niedostatecznym rozpoznawaniem i leczeniem rzeczywistych niedoborów testosteronu u przyszłych pokoleń. W połączeniu z rosnącym wiekiem, w którym pary decydują się na pierwsze dziecko, zjawisko to może znacząco wpłynąć na zdolności reprodukcyjne całych społeczeństw i zdrowie młodych pokoleń.
Jak możemy przeciwdziałać spadkowi testosteronu?
Choć nie możemy całkowicie wyeliminować wszystkich czynników środowiskowych wpływających na poziom testosteronu, możemy świadomie minimalizować ich negatywne oddziaływanie. Fundamentalne znaczenie ma jakość snu – organizm produkuje bowiem testosteron głównie podczas nocnego odpoczynku. Dlatego kluczowe jest zapewnienie sobie 7-9 godzin regularnego snu w całkowitej ciemności.
Równie istotna jest aktywność fizyczna, szczególnie trening siłowy, który naturalnie stymuluje produkcję testosteronu. Warto też maksymalnie ograniczyć czas spędzany w pozycji siedzącej – w przeciwieństwie do naszych znacznie bardziej aktywnych fizycznie przodków, współczesny tryb życia charakteryzuje się przewagą zajęć wykonywanych w pozycji siedzącej.
W dzisiejszych czasach szczególnej uwagi wymaga unikanie kontaktu z substancjami zaburzającymi gospodarkę hormonalną. Warto zastąpić plastikowe pojemniki szklanymi, wybierać naturalne kosmetyki i filtrować wodę pitną. Modyfikacja diety również może przynieść znaczące korzyści – zwiększenie spożycia zdrowych tłuszczów i odpowiednia ilość białka wspierają naturalną produkcję testosteronu.
Ze względu na powszechny niedobór witaminy D w populacji, który może przyczyniać się do spadku poziomu testosteronu, wskazana jest jej suplementacja, szczególnie w miesiącach jesienno-zimowych. Regularne badania poziomu testosteronu i innych wskaźników zdrowia pozwolą wcześnie wychwycić potencjalne problemy i wdrożyć odpowiednie działania profilaktyczne.
Poznaj naturalne metody podniesienia testosteronu
Podsumowanie
Spadek poziomu testosteronu u współczesnych mężczyzn to złożony problem, który wymaga kompleksowego podejścia. Dane z trzech największych badań jednoznacznie pokazują, że nie jest to chwilowy trend, ale długofalowa zmiana dotykająca mężczyzn we wszystkich grupach wiekowych.
Jeśli obecny trend się utrzyma, w ciągu kolejnych dekad możemy spodziewać się jeszcze większego spadku poziomu testosteronu w populacji męskiej. Może to mieć poważne implikacje zarówno dla zdrowia publicznego, jak i przyszłych pokoleń:
Choć nie możemy całkowicie wyeliminować wszystkich czynników wpływających na obniżenie poziomu testosteronu, możemy świadomie minimalizować ich wpływ poprzez odpowiednie modyfikacje stylu życia, diety i środowiska. Kluczowa jest również regularna kontrola zdrowia i wczesna interwencja w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów.
Pamiętajmy, że testosteron to nie tylko hormon odpowiedzialny za męskie cechy płciowe – jego prawidłowy poziom ma fundamentalne znaczenie dla ogólnego zdrowia, jakości życia i płodności. Dlatego tak ważne jest podejmowanie świadomych działań mających na celu ochronę naturalnej produkcji tego hormonu.
Jeśli obserwujesz u siebie objawy mogące świadczyć o niskim poziomie testosteronu, nie zwlekaj z konsultacją ze specjalistą. Wczesna diagnostyka i odpowiednie działania mogą pomóc w zachowaniu optymalnego poziomu tego ważnego hormonu.
Źródła (dostęp z dnia 15/02/2025)
Lokeshwar, Soum D., et al. “Decline in serum testosterone levels among adolescent and young adult men in the USA.” European urology focus 7.4 (2021): 886-889.
Chodick, Gabriel, Shdema Epstein, and Varda Shalev. “Secular trends in testosterone-findings from a large state-mandate care provider.” Reproductive biology and endocrinology 18 (2020): 1-5.
Travison, Thomas G., et al. “A population-level decline in serum testosterone levels in American men.” The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 92.1 (2007): 196-202.
Skakkebæk, Niels E., et al. “Is human fecundity declining?.” International journal of andrology 29.1 (2006): 2-11.
Multigner, Luc, and Alejandro Oliva. “Secular variations in sperm quality: fact or science fiction?.” Cadernos de Saúde Pública 18 (2002): 403-412.
