Testosteron w formie żelu to metoda terapii zastępczej, która wymaga codziennej aplikacji preparatu na skórę. Jest to alternatywa dla iniekcji, oferująca nieinwazyjny sposób dostarczania męskiego hormonu do organizmu. Wchłanianie preparatu przebiega stopniowo przez kolejne warstwy skóry, a jego skuteczność może znacząco różnić się u poszczególnych pacjentów – podczas gdy u niektórych zapewnia odpowiednie poziomy testosteronu, u innych może nie przynosić oczekiwanych rezultatów.
Działanie testosteronu w żelu
Testosteron w żelu to forma terapii zastępczej stosowana w leczeniu hipogonadyzmu, czyli niedoboru testosteronu u mężczyzn. Preparat przepisywany jest pacjentom, u których organizm nie produkuje wystarczającej ilości tego hormonu lub gdy jego produkcja całkowicie ustała.
Niedobór testosteronu może wynikać z różnych przyczyn:
- Zaburzeń pracy jąder (hipogonadyzm pierwotny)
- Nieprawidłowego funkcjonowania przysadki mózgowej (hipogonadyzm wtórny)
- Naturalnego procesu starzenia się organizmu
- Chorób metabolicznych
- Urazów lub zabiegów chirurgicznych
Głównym celem terapii żelem z testosteronem jest przywrócenie prawidłowych poziomów tego hormonu w organizmie, co pomaga złagodzić objawy jego niedoboru, takie jak:
- Zmniejszenie masy mięśniowej
- Osłabienie popędu płciowego
- Problemy z erekcją
- Przewlekłe zmęczenie
- Pogorszenie nastroju
- Zwiększenie tkanki tłuszczowej
- Obniżenie gęstości mineralnej kości
Skuteczność i efekty testosteronu w żelu
Skuteczność testosteronu w żelu została dość dobrze udokumentowana w badaniach. Pozytywne zmiany można zaobserwować już w pierwszych tygodniach stosowania, jednak czas i intensywność reakcji różnią się u poszczególnych pacjentów.
Pierwsze dni i tygodnie:
- Poprawa libido i nastroju widoczna już po 2-3 dniach
- Znacząca poprawa nocnych erekcji w pierwszym tygodniu
- Maksymalne efekty w zakresie funkcji seksualnych po około 2 tygodniach
- Stabilizacja pozytywnych zmian utrzymuje się w kolejnych tygodniach
Co poprawia się najszybciej?
- Nastrój i energia – pierwsze zauważalne zmiany
- Pożądanie seksualne – wyraźna poprawa w pierwszym tygodniu
- Jakość erekcji – stopniowa poprawa w ciągu pierwszych 2 tygodni
- Aktywność seksualna – znaczący wzrost po 2 tygodniach terapii
Badania pokazują, że przed rozpoczęciem terapii ponad połowa pacjentów (57%) nie doświadczała spontanicznych nocnych erekcji. Po miesiącu stosowania żelu, liczba pacjentów raportujących erekcje 3 lub więcej razy w tygodniu wzrosła do 28%. Podobnie, po 30 dniach stosowania żelu u około 40% pacjentów zwiększyła się częstotliwość współżycia w porównaniu do okresu przed terapią.
Warto jednak pamiętać, że brak odczuwalnych efektów po 2 tygodniach może wskazywać na potrzebę kontroli poziomu testosteronu i ewentualnej modyfikacji dawki przez lekarza prowadzącego. Należy podkreślić, że skuteczność terapii zależy od regularnego stosowania preparatu i przestrzegania zasad aplikacji. U części pacjentów żel może nie zapewnić optymalnych poziomów testosteronu, nawet przy prawidłowym stosowaniu – w takich przypadkach lekarz może rozważyć zmianę formy terapii.
Porównanie TRT w żelu z innymi formami terapii
Testosteron w żelu ma zarówno zalety, jak i ograniczenia w porównaniu z formą iniekcyjną. Przezskórna aplikacja może zapewnić bardziej stabilne poziomy hormonu, eliminując znaczące wahania stężeń typowe dla iniekcji, jednak osiągnięcie optymalnych poziomów testosteronu może być trudniejsze niż w przypadku zastrzyków.
Zalety testosteronu w żelu:
- Możliwość uniknięcia zastrzyków
- Stabilniejsze stężenia hormonu
- Precyzyjne dawkowanie i łatwość modyfikacji dawki
- Szybkie przerwanie terapii w razie potrzeby
Ograniczenia tej metody:
- Niższa skuteczność u niektórych pacjentów
- Konieczność codziennej, regularnej aplikacji
- Ryzyko przeniesienia na inne osoby
- Wyższy koszt długoterminowej terapii
Forma żelowa może być odpowiednia dla pacjentów, którzy dobrze reagują na przezskórne wchłanianie testosteronu i preferują samodzielną aplikację bez zastrzyków. Jednak ze względu na skuteczność, niektórzy pacjenci mogą wymagać przejścia na formę iniekcyjną dla osiągnięcia optymalnych rezultatów terapii.
Jak stosować testosteron w żelu?
Aplikacja żelu wymaga przestrzegania określonych zasad, które zwiększają szanse na skuteczną terapię i minimalizują ryzyko przeniesienia hormonu na inne osoby. Preparat należy nanosić na czystą, suchą skórę, najlepiej po porannej kąpieli. Miejsca aplikacji powinny być pozbawione ran, otarć czy podrażnień.
Gdzie smarować żel z testosteronem?
- Ramiona i barki – zalecane miejsce pierwszego wyboru, gdzie wchłanianie jest najwyższe
- Górna część brzucha – alternatywne miejsce aplikacji, choć wchłanianie może być tu nieco niższe
- Nigdy nie należy aplikować żelu na: genitalia, klatkę piersiową, plecy, stopy czy dłonie
Zasady prawidłowego stosowania żelu:
- Równomierne rozprowadzenie cienkiej warstwy
- Delikatne wmasowanie do całkowitego wchłonięcia
- Po nałożeniu żelu należy odczekać 3-5 minut, aby preparat całkowicie wysechł
- Dokładne umycie rąk po aplikacji
- Unikanie kontaktu z wodą przez 2-5 godziny
- Założenie ubrania dopiero po całkowitym wyschnięciu preparatu
Pora aplikacji powinna być uzgodniona z lekarzem – zazwyczaj zaleca się stosowanie poranne, które synchronizuje się z naturalnym rytmem dobowym testosteronu. Wszelkie zmiany w schemacie dawkowania czy miejscu aplikacji powinny być konsultowane z lekarzem prowadzącym.
Źródła (dostęp z dnia 18/02/2025)
Borst, Stephen E., and Joshua F. Yarrow. “Injection of testosterone may be safer and more effective than transdermal administration for combating loss of muscle and bone in older men.” American Journal of Physiology-Endocrinology and Metabolism 308.12 (2015): E1035-E1042.
Lakshman, Kishore M., and Shehzad Basaria. “Safety and efficacy of testosterone gel in the treatment of male hypogonadism.” Clinical interventions in aging (2009): 397-412.
Loizides, Edward, et al. “Early response time in sexual activity and mood following testosterone gel replacement in hypogonadal males from the Testim® START study.” Reviews in urology 6.Suppl 6 (2004): S16.
