Rak prącia jest rzadką chorobą nowotworową, której najczęstsze objawy to niegojące się zmiany skórne, guzki lub owrzodzenia, a kluczową rolę w jego rozwoju odgrywa przewlekła infekcja wirusem HPV. Ważne jest, aby od razu podkreślić dwie rzeczy; jest to nowotwór występujący bardzo rzadko, zwłaszcza w krajach rozwiniętych; a, zdecydowana większość zmian pojawiających się na prąciu nie ma charakteru nowotworowego. Mimo to, żadnej niepokojącej zmiany nie wolno lekceważyć, ponieważ wczesne wykrycie raka prącia daje bardzo duże szanse na całkowite wyleczenie przy zachowaniu funkcji narządu.
Jakie są pierwsze objawy raka prącia?
Rak prącia najczęściej rozwija się jako rak płaskonabłonkowy (ok. 95% przypadków) i zazwyczaj pojawia się na żołędzi lub wewnętrznej blaszce napletka. Zmiany te są zwykle bezbolesne, co może niestety opóźniać wizytę u lekarza. Każdy mężczyzna powinien regularnie obserwować swoje narządy płciowe i zwrócić uwagę na następujące sygnały:
- Zmiana w wyglądzie skóry: To najczęstszy i najwcześniejszy objaw. Może przybierać formę:
- Niewielkiej ranki, strupka lub owrzodzenia, które nie goi się przez kilka tygodni.
- Płaskiej, sinawo-brązowej lub czerwonobrązowej plamy.
- Czerwonej, aksamitnej w dotyku wysypki, często zlokalizowanej pod napletkiem.
- Wyczuwalnego, twardego guzka lub narośli, która stopniowo się powiększa.
- Wydzielina spod napletka: Szczególnie jeśli ma nieprzyjemny zapach i nie jest związana z infekcją.
- Krwawienie: Niewielkie krwawienie, które nie jest wynikiem urazu.
- Zmiana w obrębie napletka: Zgrubienie skóry, które może utrudniać lub uniemożliwiać jego odprowadzenie (stulejka nabyta).
- Powiększone węzły chłonne w pachwinach: Może to być objaw zaawansowanej choroby.
Należy pamiętać, że podobne objawy mogą dawać znacznie częstsze i mniej groźne schorzenia, takie jak infekcje bakteryjne, grzybicze, choroby przenoszone drogą płciową czy stany zapalne. Jednak tylko lekarz jest w stanie postawić prawidłową diagnozę.
Przeczytaj także: Jądra męskie – budowa i funkcje
Główne przyczyny raka prącia
Chociaż dokładne przyczyny nie są w pełni poznane, badania naukowe zidentyfikowały kilka kluczowych czynników, które znacząco zwiększają ryzyko zachorowania.
- Infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV): To najważniejszy i najlepiej udokumentowany czynnik ryzyka. Szacuje się, że około 30-50% przypadków raka prącia jest powiązanych z przewlekłą infekcją onkogennymi typami wirusa, głównie HPV-16. Wirus ten przenoszony jest drogą płciową.
- Stulejka (Phimosis): Mężczyźni, u których występuje stulejka, czyli zwężenie napletka uniemożliwiające jego swobodne odprowadzenie, są w grupie podwyższonego ryzyka. Utrudniona higiena prowadzi do gromadzenia się mastki (wydzieliny gruczołów łojowych) i przewlekłego stanu zapalnego, co sprzyja rozwojowi komórek nowotworowych.
- Brak obrzezania w dzieciństwie: Obrzezanie wykonane w okresie niemowlęcym lub w dzieciństwie jest uznawane za silny czynnik ochronny. Usuwa ono miejsce, gdzie najczęściej rozwija się nowotwór (wewnętrzna blaszka napletka) i eliminuje problem stulejki.
- Niewłaściwa higiena intymna: Jest ściśle powiązana ze stulejką i również stanowi istotny czynnik ryzyka.
- Wiek: Ryzyko zachorowania wzrasta znacząco po 60. roku życia, choć choroba może dotyczyć również młodszych mężczyzn.
- Palenie papierosów: Substancje smoliste osłabiają układ odpornościowy i uszkadzają DNA komórek, co zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów, w tym raka prącia.
- Przewlekłe stany zapalne: Choroby takie jak liszaj twardzinowy (lichen sclerosus) mogą prowadzić do zmian predysponujących do nowotworzenia.
Diagnoza i leczenie raka prącia
W przypadku zauważenia jakiejkolwiek niepokojącej zmiany na prąciu, należy bez wahania udać się do urologa. To specjalista zajmujący się diagnozowaniem i leczeniem chorób męskiego układu moczowo-płciowego.
Proces diagnostyczny jest prosty i nie należy się go obawiać.
- Wywiad i badanie fizykalne: Lekarz zbierze informacje o objawach i dokładnie obejrzy zmianę.
- Biopsja: To kluczowy element diagnozy. Polega na pobraniu w znieczuleniu miejscowym małego fragmentu (wycinka) zmiany do badania histopatologicznego. Tylko wynik biopsji może ostatecznie potwierdzić lub wykluczyć obecność komórek nowotworowych.
Leczenie raka prącia jest wysoce skuteczne, zwłaszcza gdy choroba zostanie wykryta we wczesnym stadium. Metoda leczenia zależy od stopnia zaawansowania nowotworu. Celem jest zawsze całkowite usunięcie zmiany przy maksymalnym zachowaniu funkcji seksualnych i moczowych prącia.
- Wczesne, powierzchowne zmiany: Mogą być leczone za pomocą terapii miejscowych (kremy z chemioterapeutykiem), laseroterapii lub krioterapii (zamrażania).
- Leczenie oszczędzające narząd: W przypadku bardziej zaawansowanych, ale wciąż ograniczonych zmian, wykonuje się zabiegi chirurgiczne polegające na szerokim wycięciu guza z marginesem zdrowych tkanek, np. usunięcie samej żołędzi (glansektomia) z jej rekonstrukcją.
- Leczenie radykalne: W zaawansowanych stadiach konieczna może być częściowa lub całkowita amputacja prącia (penektomia).
Jak zmniejszyć ryzyko raka prącia?
Profilaktyka raka prącia opiera się na eliminacji głównych czynników ryzyka. Każdy mężczyzna może podjąć kroki, aby znacząco obniżyć prawdopodobieństwo zachorowania.
- Szczepienie przeciwko HPV: Jest to najskuteczniejsza metoda zapobiegania infekcjom onkogennymi typami wirusa. Szczepienia są rekomendowane zarówno dla dziewcząt, jak i chłopców, najlepiej przed rozpoczęciem aktywności seksualnej.
- Staranna higiena intymna: Codzienne, dokładne mycie prącia, zwłaszcza po odprowadzeniu napletka, zapobiega gromadzeniu się mastki i rozwojowi stanów zapalnych.
- Leczenie stulejki: Jeśli masz problem z odprowadzeniem napletka, skonsultuj się z urologiem. Prosty zabieg chirurgiczny może wyeliminować istotny czynnik ryzyka.
- Regularne samobadanie: Przynajmniej raz w miesiącu, na przykład podczas kąpieli, dokładnie obejrzyj całe prąnie. Pozwoli Ci to szybko zauważyć wszelkie nowe zmiany.
- Bezpieczny seks: Używanie prezerwatyw ogranicza ryzyko zakażenia wirusem HPV i innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową.
- Rzucenie palenia: To korzyść dla całego organizmu, która zmniejsza ryzyko nie tylko raka prącia, ale wielu innych, znacznie częstszych nowotworów.
Podsumowując, rak prącia jest rzadką, ale poważną chorobą. Wiedza o jego objawach i czynnikach ryzyka, połączona z regularną samokontrolą i dbałością o higienę, to najlepsza strategia ochrony zdrowia. Nie pozwól, by wstyd powstrzymał Cię przed wizytą u lekarza – wczesna diagnoza ratuje życie i pozwala na skuteczne, oszczędzające leczenie.
Źródła (dostęp z dnia 06/8/2025)
Thomas, Anita, et al. „Penile cancer.” Nature Reviews Disease Primers 7.1 (2021): 11.
