Łysienie androgenowe u mężczyzn – skąd się bierze i jak to leczyć?

Łysienie androgenowe, potocznie nazywane łysieniem typu męskiego, jest uwarunkowanym genetycznie i hormonalnie procesem, który dotyka ogromnej części męskiej populacji – szacuje się, że jego objawy ma nawet 30% mężczyzn przed 30. rokiem życia i aż 50% przed pięćdziesiątką. To nie choroba, a naturalny proces stopniowej miniaturyzacji mieszków włosowych, który jednak dla wielu mężczyzn stanowi poważny problem estetyczny i psychologiczny. Na szczęście współczesna medycyna dysponuje metodami, które mogą niekiedy zatrzymać postępującą utratę włosów, a w wielu przypadkach również odwrócić ten proces.

Od czego zależy to czy mężczyzna wyłysieje?

Za rozwój łysienia androgenowego odpowiada wzajemne oddziaływanie trzech czynników: predyspozycji genetycznych, hormonów (androgenów) i wieku. Chociaż problem łysienia często kojarzony jest z wysokim poziomem testosteronu – jest to mit. Zdecydowana większość mężczyzn z łysieniem androgenowym ma prawidłowy poziom hormonów. Problemem nie jest sam testosteron, a jego znacznie silniejszy metabolit – dihydrotestosteron (DHT).

Proces ten wygląda następująco:

1. Testosteron jako główny męski hormon, krąży w organizmie.
2. W komórkach mieszków włosowych, pod wpływem enzymu zwanego 5-alfa-reduktazą (5αR), testosteron jest przekształcany w dihydrotestosteron (DHT).
3. U mężczyzn z predyspozycją genetyczną, mieszki włosowe na szczycie głowy i w okolicy czołowej są nadwrażliwe na działanie DHT.
4. DHT, łącząc się z receptorami androgenowymi w komórkach mieszka, uruchamia proces jego miniaturyzacji. Faza wzrostu włosa (anagen) ulega skróceniu, a faza spoczynku (telogen) wydłużeniu. Włosy stają się coraz cieńsze, krótsze i słabsze, aż w końcu mieszek włosowy całkowicie zanika.

Genetyka odgrywa dominującą rolę w łysieniu. Badania na bliźniętach jednojajowych wykazują zgodność występowania łysienia na poziomie 80-90%. Jest to cecha poligenowa, co oznacza, że dziedziczymy wiele różnych genów, które składają się na ostateczną predyspozycję.

Jak postępuje łysienie? Etapy na skali Norwooda-Hamiltona

Łysienie androgenowe postępuje według charakterystycznego, powtarzalnego wzorca. Najczęściej zaczyna się od cofania się linii włosów na skroniach, tworząc tzw. zakola, oraz od przerzedzenia na szczycie głowy (tonsura). Włosy na potylicy i po bokach głowy są zazwyczaj oporne na działanie DHT i pozostają na swoim miejscu, tworząc charakterystyczny wzór podkowy.

Do oceny stopnia zaawansowania łysienia lekarze na całym świecie używają skali Norwooda-Hamiltona. Określa ona 7 głównych etapów, od lekkiego cofnięcia się linii włosów (Typ I) aż do całkowitej utraty włosów na szczycie głowy z pozostawieniem jedynie pasma z tyłu i po bokach (Typ VII).

Określenie, na którym etapie skali znajduje się pacjent, jest kluczowe dla zaplanowania odpowiedniej i skutecznej terapii.

Skuteczne metody leczenia łysienia androgenowego – co naprawdę działa?

Współczesna medycyna oferuje kilka udowodnionych naukowo metod leczenia łysienia androgenowego. Celem terapii jest zatrzymanie procesu miniaturyzacji, a w miarę możliwości również jego odwrócenie. Wybór metody zależy od stopnia zaawansowania problemu i oczekiwań pacjenta.

Leczenie farmakologiczne

To podstawa terapii, szczególnie w początkowych i średniozaawansowanych stadiach łysienia. Obecnie na rynku dostępne są dwa leki o udowodnionej skuteczności, zatwierdzone przez najważniejsze agencje medyczne na świecie.

• Minoksydyl: Lek do stosowania miejscowego (w postaci płynu lub pianki, najczęściej w stężeniu 5%). Jego dokładny mechanizm nie jest w pełni poznany, ale wiadomo, że działa jako otwieracz kanałów potasowych, co prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych w skórze głowy. Poprawia to ukrwienie i odżywienie mieszków włosowych, stymulując je do wzrostu. Jego głównym efektem jest pogrubienie istniejących włosów i przedłużenie fazy anagenu.
• Finasteryd: Lek doustny uderzający bezpośrednio w hormonalną przyczynę łysienia – jest inhibitorem enzymu 5-alfa-reduktazy typu II, blokując przemianę testosteronu w DHT. Badania wykazały, że finasteryd obniża stężenie DHT w skórze głowy o około 60-70%, co skutecznie hamuje proces miniaturyzacji mieszków.

Badania naukowe wykazały, że terapia łączona, czyli jednoczesne stosowanie minoksydylu miejscowo i finasterydu doustnie, przynosi lepsze rezultaty niż każda z tych metod stosowana osobno.

Terapie wspomagające

Obok farmakoterapii, stosuje się również zabiegi, które mają na celu dodatkową stymulację mieszków włosowych.

• Osocze bogatopłytkowe (PRP): Terapia polegająca na wstrzykiwaniu w skórę głowy koncentratu własnych płytek krwi pacjenta. Płytki te uwalniają liczne czynniki wzrostu, które mogą stymulować osłabione mieszki włosowe i poprawiać kondycję włosów.
• Mezoterapia igłowa: Zabieg polegający na podawaniu w skórę głowy specjalnych koktajli odżywczych, zawierających witaminy, minerały i peptydy, które mają za zadanie wzmocnić włosy.

Leczenie chirurgiczne

• Przeszczep włosów: To jedyna metoda, która pozwala na odtworzenie owłosienia w miejscach, gdzie mieszki włosowe już całkowicie zanikły. Zabieg polega na pobraniu zdrowych, odpornych na DHT mieszków włosowych z okolicy potylicznej i wszczepieniu ich w miejsca objęte łysieniem. Nowoczesne techniki, takie jak FUE czy DHI, pozwalają na osiągnięcie bardzo naturalnych i trwałych efektów.

Czy terapia testosteronem przyśpiesza wypadanie włosów?

To jedno z najczęstszych pytań zadawanych przez mężczyzn rozważających terapię zastępczą testosteronem (TRT). Odpowiedź brzmi: tak, terapia testosteronem może przyspieszyć lub ujawnić łysienie androgenowe, ale tylko u mężczyzn, którzy mają do tego genetyczne predyspozycje.

Mechanizm jest prosty i logiczny. Jak wyjaśniono wcześniej, to nie testosteron bezpośrednio powoduje łysienie, a jego pochodna – DHT. Terapia zastępcza testosteronem podnosi ogólny poziom testosteronu we krwi. Oznacza to, że enzym 5-alfa-reduktaza ma więcej „paliwa” do produkcji DHT. Jeśli mieszki włosowe danego mężczyzny są genetycznie wrażliwe na DHT, zwiększona jego ilość może przyspieszyć proces ich miniaturyzacji.

Wpływ TRT na postep łysienia można ująć w następujący sposób:

• Jeśli mężczyzna nie ma genetycznej skłonności do łysienia, TRT nie sprawi, że zacznie tracić włosy.
• Jeśli mężczyzna ma genetyczną skłonność, a proces łysienia jeszcze się nie zaczął lub jest w bardzo wczesnej fazie, TRT może go aktywować i przyspieszyć.
• Jeśli mężczyzna już łysieje, TRT może zintensyfikować ten proces.

Dla wielu pacjentów jest to pewien duża przeszkoda przed rozpoczęciem terapii hormonalnej, dlatego tak ważna jest rozmowa z lekarzem przed rozpoczęciem TRT. Mężczyźni z historią łysienia w rodzinie powinni być świadomi tego ryzyka. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić jednoczesne włączenie leczenia hamującego wypadanie włosów, na przykład finasterydu, aby przeciwdziałać zwiększonej produkcji DHT.

Podsumowanie: Łysienie androgenowe to często nieunikniony problem

Łysienie androgenowe to proces, którego nie da się całkowicie „wyleczyć”, ale można go skutecznie kontrolować. Kluczem do sukcesu jest wczesne rozpoczęcie terapii – im szybciej zareagujemy, tym więcej włosów jesteśmy w stanie uratować. Wybór najlepszej strategii jest zawsze kwestią indywidualną i powinien być dokonany po konsultacji z doświadczonym lekarzem. Specjalista, po ocenie stopnia zaawansowania łysienia i omówieniu Twoich oczekiwań, pomoże dobrać plan leczenia, który przyniesie najlepsze możliwe rezultaty.

Źródła (dostęp z dnia 08/08/2025)

Lolli, Francesca, et al. „Androgenetic alopecia: a review.” Endocrine 57.1 (2017): 9-17.

Yip, L., et al. „Gene‐wide association study between the aromatase gene (CYP19A1) and female pattern hair loss.” British Journal of Dermatology 161.2 (2009): 289-294.