Gonadotropina kosmówkowa (hCG) może być rozważana w monoterapii zamiast terapii zastępczej testosteronem (TRT) u mężczyzn, szczególnie gdy celem jest stymulacja własnej produkcji testosteronu przez jądra i zachowanie lub poprawa płodności. Wybór zależy od przyczyny niedoboru testosteronu i indywidualnych celów pacjenta. TRT dostarcza testosteron z zewnątrz, hamując funkcję jąder, podczas gdy hCG ją pobudza. Zrozumienie tych fundamentalnych różnic jest podstawą do podjęcia świadomej decyzji terapeutycznej w porozumieniu z lekarzem specjalistą.
Jak działa gonadotropina kosmówkowa u mężczyzn?
Ludzka gonadotropina kosmówkowa (hCG) jest hormonem glikoproteinowym, który strukturalnie i funkcjonalnie wykazuje silne podobieństwo do ludzkiego hormonu luteinizującego (LH). U mężczyzn LH, produkowany przez przedni płat przysadki mózgowej, jest głównym stymulatorem jąder do produkcji testosteronu. Jądra nie potrafią odróżnić hCG od własnego LH organizmu, dlatego reagują identycznie – produkują testosteron w ilościach zależnych od dawki gonadotropiny. Podawana z zewnątrz hCG wiąże się z tymi samymi receptorami LH na powierzchni komórek Leydiga, naśladując działanie endogennego LH i inicjując kaskadę sygnałową prowadzącą do syntezy i sekrecji testosteronu oraz, w mniejszym stopniu, estradiolu.
Gonadotropina kosmówkowa po związaniu z receptorem aktywuje enzymy przekształcające cholesterol w pregnenolon, a następnie w testosteron. Co więcej, stymulacja hCG utrzymuje produkcję innych hormonów steroidowych jak DHEA czy progesteron, które również wpływają na samopoczucie i funkcje poznawcze.
Czy samo hCG podnosi poziom testosteronu?
Poprzez stymulację komórek Leydiga, gonadotropina kosmówkowa prowadzi do zwiększenia syntezy testosteronu wewnątrz jąder, co skutkuje podniesieniem jego stężenia w surowicy krwi. Skuteczność tej stymulacji zależy od zachowanej czynności komórek Leydiga; w przypadku ich pierwotnego uszkodzenia, odpowiedź na hCG będzie słaba lub żadna. Warto zauważyć, że podawanie hCG, podobnie jak terapia testosteronem może również prowadzić do wzrostu poziomu estradiolu, co jest wynikiem aromatyzacji części nowo wyprodukowanego testosteronu bezpośrednio w jądrach oraz w tkankach obwodowych
Czy hCG blokuje naturalną produkcję testosteronu?
Gonadotropina kosmówkowa (hCG), podobnie jak przyjmowanie testosteronu w formie terapii, może prowadzić do zablokowania naturalnej produkcji testosteronu przez organizm. Dzieje się tak, ponieważ podanie hCG, mimo że stymuluje jądra do produkcji testosteronu, prowadzi do znacznego wzrostu jego poziomu we krwi, a także poziomu estradiolu (w który testosteron się przekształca).
Podwyższone stężenie testosteronu i zwłaszcza estradiolu działają jak silny sygnał dla mózgu, a konkretnie dla podwzgórza i przysadki mózgowej, aby wstrzymały one produkcję własnych hormonów sterujących pracą jąder – przede wszystkim hormonu luteinizującego (LH). W efekcie, naturalny rytm organizmu odpowiedzialny za inicjowanie produkcji testosteronu zostaje zahamowany, co jest związane z tym samym mechanizmem, który występuje podczas TRT, gdzie dostarczany z zewnątrz testosteron również sygnalizuje mózgowi konieczność wstrzymania własnej produkcji.
Rola gonadotropiny kosmówkowej w zachowaniu płodności i funkcji jąder
Utrzymanie wysokiego stężenia testosteronu wewnątrzjądrowego (ITT – intratesticular testosterone) jest niezbędne dla prawidłowego przebiegu spermatogenezy. Standardowa TRT, dostarczając testosteron z zewnątrz, hamuje wydzielanie LH (i FSH) przez przysadkę, co prowadzi do spadku ITT i upośledzenia produkcji plemników oraz atrofii jąder.
Terapia hCG, stymulując produkcję testosteronu bezpośrednio w jądrach, pomaga utrzymać wysokie ITT, a tym samym wspiera spermatogenezę i zapobiega zanikowi jąder. W przypadkach hipogonadyzmu hipogonadotropowego, hCG (często w skojarzeniu z rekombinowanym FSH lub hMG) może indukować lub przywrócić produkcję plemników.
Przeczytaj także: Testosteron a płodność u mężczyzn
Kiedy preferowana jest terapia hCG?
Terapia hCG jest często metodą z wyboru lub ważnym elementem leczenia w specyficznych sytuacjach klinicznych, gdzie stymulacja endogennej funkcji jąder jest pożądana.
Hipogonadyzm hipogonadotropowy
W przypadku hipogonadyzmu wtórnego (hipogonadotropowego), gdzie przyczyna niedoboru testosteronu leży w niedostatecznej stymulacji jąder przez przysadkowe gonadotropiny (LH i FSH), hCG może skutecznie zastąpić brakujące LH i pobudzić zdrowe jądra do produkcji testosteronu i utrzymania spermatogenezy. Jest to leczenie przyczynowe w odniesieniu do mechanizmu niedoboru LH.
Zachowanie lub poprawa płodności
Dla mężczyzn z hipogonadyzmem, którzy planują potomstwo, hCG jest terapią pierwszoplanową, ponieważ utrzymuje lub stymuluje spermatogenezę. Może być stosowana jako monoterapia lub, w celu pełniejszej stymulacji produkcji plemników, w połączeniu z rekombinowanym FSH (rFSH) lub gonadotropiną menopauzalną (hMG). hCG bywa również dodawana do TRT u mężczyzn, którzy wymagają substytucji testosteronem, ale chcą jednocześnie zminimalizować jej negatywny wpływ na płodność i rozmiar jąder.
Kiedy preferowana jest terapia TRT?
Terapia zastępcza testosteronem jest standardem w sytuacjach, gdy jądra nie są w stanie samodzielnie produkować wystarczającej ilości hormonu, lub gdy zachowanie płodności nie jest priorytetem.
Hipogonadyzm pierwotny
W hipogonadyzmie pierwotnym (hipergonadotropowym) jądra są uszkodzone i nie reagują na stymulację LH (ani hCG). Poziomy LH i FSH są wówczas typowo podwyższone, sygnalizując próbę stymulacji niewydolnych gonad. W takich przypadkach jedyną skuteczną metodą podniesienia poziomu testosteronu i złagodzenia objawów jego niedoboru jest bezpośrednie podanie egzogennego testosteronu.
Brak planów prokreacyjnych
U mężczyzn, którzy nie planują potomstwa lub zakończyli już prokreację, a głównym celem terapii jest poprawa samopoczucia i zdrowia metabolicznego związanego z niedoborem testosteronu, TRT jest często prostszą, tańszą i bardziej bezpośrednią metodą leczenia. Jest również wybierana, gdy terapia hCG okazuje się niewystarczająco skuteczna w podnoszeniu poziomu testosteronu lub łagodzeniu objawów, bądź gdy pacjent preferuje inne formy podania niż iniekcje.
Czy hCG można stosować łącznie z TRT?
Coraz częściej w praktyce klinicznej stosuje się terapie łączone, polegające na jednoczesnym podawaniu TRT wraz z małymi dawkami hCG. Celem takiego postępowania jest uzyskanie korzyści z TRT (stabilny poziom testosteronu, złagodzenie objawów) przy jednoczesnym zachowaniu funkcji jąder dzięki hCG, w tym utrzymaniu ich rozmiaru, spermatogenezy na pewnym poziomie oraz produkcji innych, potencjalnie korzystnych, hormonów steroidowych. Takie podejście może być kompromisem dla pacjentów wymagających TRT, ale obawiających się jej skutków dla funkcji gonad.
Inne alternatywy dla terapii testosteronem
Warto nadmienić, iż współczesna medycyna dysponuje również innymi strategiami terapeutycznymi dla mężczyzn z hipogonadyzmem, którzy pragną zachować płodność. Do takich opcji należy cytrynian klomifenu i tamoxifen – przedstawiciele selektywnych modulatorów receptora estrogenowego (SERM), których działanie na testosteron jest zupełnie odmienne.
Więcej na ten temat dowiesz się w naszym artykule: Terapia SERM – Alternatywa dla terapii testosteronem
