Badanie poziomu testosteronu podczas terapii zastępczej wymaga precyzyjnego określenia momentu pobrania krwi, a wybór tego momentu zależy przede wszystkim od celu diagnostycznego – czyli co konkretnie lekarz chce ocenić. Jest to szczególnie istotne podczas dobierania optymalnej dawki TRT oraz ustalania częstotliwości iniekcji, gdyż wyniki badań w różnych momentach cyklu dostarczają kluczowych informacji dla skutecznej personalizacji terapii.
Pojedyncze badanie testosteronu całkowitego nie zawsze wystarcza, ponieważ jego poziom podlega dynamicznym wahaniom, zależnym od farmakokinetyki stosowanego preparatu, indywidualnego metabolizmu oraz schematu dawkowania. Dopiero porównanie wyników z różnych punktów cyklu iniekcji daje pełny obraz efektywności terapii i pozwala na jej optymalne dostosowanie do potrzeb pacjenta. Wszystkie decyzje dotyczące badań i modyfikacji terapii powinny być zawsze konsultowane z lekarzem prowadzącym.
Interpretacja wyników testosteronu podczas TRT
Badanie szczytowe (dzień po iniekcji) informuje m.in. o maksymalnej odpowiedzi organizmu na dawkę. Zbyt wysokie wartości mogą sugerować potrzebę zmniejszenia pojedynczej dawki lub zwiększenia częstotliwości podawania.
Badanie najniższego punktu (w dzień iniekcji przed podaniem leku) ukazuje tempo metabolizowania hormonu. Niskie wartości mogą wyjaśniać powrót objawów niedoboru przed kolejną iniekcją i wymagają konsultacji ze specjalistą.
Różnica między tymi pomiarami dostarcza cennych wskazówek diagnostycznych:
- Duża różnica → szybki metabolizm → wahania samopoczucia (“efekt roller-coastera”)
- Mała różnica → stabilniejszy metabolizm → lepsza tolerancja dłuższych odstępów
- Wysokie szczyty przy normalnych najniższych → potencjalnie zbyt duża dawka jednorazowa
Lekarz prowadzący może zasugerować zmianę schematu dawkowania, gdyż tradycyjne iniekcje co 7-14 dni często prowadzą do większych wahań hormonalnych niż podawanie mniejszych dawek co 2-3 dni.
Przeczytaj także o badaniach krwi przed TRT
Czy podawanie testosteronu co 7-14 dni ma sens?
Tradycyjny schemat iniekcji testosteronu enantanu co 7-14 dni, mimo powszechnego stosowania w praktyce klinicznej, rodzi istotne wątpliwości z perspektywy farmakokinetyki i fizjologii. Okres połowicznego trwania enantanu testosteronu w organizmie wynosi około 4-5 dni, jednak ta wartość nie jest stała u wszystkich pacjentów. W zależności od indywidualnych predyspozycji i genetyki, okres ten może być znacząco krótszy – nawet do 2 dni, co przy iniekcjach co 14 dni prowadzi do dużego spadku jego poziomu przed kolejną dawką i powrotu objawów niedoboru.
Badanie przeprowadzone na transpłciowych mężczyznach którym podawano 250mg testosteronu enantanu dostarcza interesujących danych. Już dzień po iniekcji średni poziom testosteronu osiągał suprafizjologiczną wartość 27.99 ng/mL (2799 ng/dL), czyli około 3 razy powyżej górnej granicy normy. Po 14 dniach od iniekcji średni poziom testosteronu wynosił jeszcze 5.81 ng/mL (pozostawał w normie), ale do 21 dnia obniżył się poniżej progu 3.0 ng/mL. Warto zauważyć, że poziom testosteronu spadł niemal pięciokrotnie w ciągu dwóch tygodni, co nie odzwierciedla naturalnej produkcji testosteronu przez organizm. Tak znaczące fluktuacje często przekładają się na odczuwalne wahania samopoczucia i energii pacjenta.
Co najważniejsze, badanie wykazało istotne różnice w metabolizmie testosteronu między pacjentami. Niektórzy metabolizowali zewnętrzny testosteron nawet pięć razy szybciej niż inni, a różnice w dystrybucji testosteronu w organizmie były aż ośmiokrotne. Te dane naukowe potwierdzają, dlaczego niektórzy pacjenci czują spadek samopoczucia już kilka dni po iniekcji, podczas gdy inni dobrze funkcjonują przez dłuższy czas. Obserwacje te są zgodne z doświadczeniami pacjentów Centrum Andrologii, u których również notujemy znaczące indywidualne różnice w odpowiedzi na terapię testosteronem.
Poznaj dostępne formy terapii testosteronem
Dlaczego terapia testosteronem wymaga indywidualnego dawkowania?
Tempo metabolizowania testosteronu z zewnątrz może istotnie różnić się między pacjentami, co wyjaśnia rozbieżne reakcje na identyczne dawki i schematy podawania. Przyczyny tych różnic mają charakter wieloczynnikowy i obejmują zarówno uwarunkowania genetyczne, jak i fizjologiczne.
Najważniejsze czynniki wpływające na metabolizm testosteronu:
Ilość i wrażliwość receptorów androgenowych wpływa bezpośrednio na odpowiedź tkanek na testosteron. Pacjenci z mniejszą gęstością receptorów lub ich niższą wrażliwością mogą wymagać utrzymywania wyższych poziomów testosteronu dla osiągnięcia pożądanych efektów terapeutycznych. Genetyczny polimorfizm receptora androgenowego sprawia, że u niektórych mężczyzn nawet niższe poziomy hormonu wywołują pełną odpowiedź fizjologiczną, podczas gdy inni potrzebują poziomów bliższych górnej granicy zakresu.
Skład ciała, szczególnie stosunek tkanki mięśniowej do tłuszczowej, wpływa na dystrybucję testosteronu w organizmie. Wyższy odsetek tkanki tłuszczowej może zwiększać aromatyzację testosteronu do estradiolu.
Styl życia, w tym aktywność fizyczna, dieta i sen, również wpływa na metabolizm hormonów. Regularna aktywność fizyczna może zwiększać wrażliwość receptorów androgenowych.
Właśnie dlatego indywidualizacja terapii stanowi fundament skutecznego leczenia testosteronem. Lekarz prowadzący, bazując na wynikach badań i zgłaszanych objawach, dostosowuje zarówno dawkę, jak i częstotliwość podawania testosteronu. Regularne wykonywanie badań krwi w różnych momentach leczenia pozwala na precyzyjną personalizację protokołu terapeutycznego.
Źródła (dostęp z dnia 15/05/2025)
- Ichihara, Koji, et al. “Pharmacokinetics of testosterone enanthate after intramuscular injection for transgender men.” Androgens: Clinical Research and Therapeutics 1.1 (2020): 15-21.
- Schürmeyer, Th, and E. Nieschlag. “Comparative pharmacokinetics of testosterone enanthate and testosterone cyclohexanecarboxylate as assessed by serum and salivary testosterone levels in normal men.” International journal of andrology 7.3 (1984): 181-187.
