Andrologia stanowi wyspecjalizowaną gałąź medycyny wywodzącą się etymologicznie z greckiego słowa “andros” (mężczyzna), która zajmuje się fizjologią i zaburzeniami męskiego układu płciowego. Ta interdyscyplinarna dziedzina wyodrębniła się z urologii, endokrynologii, seksuologii i pediatrii, koncentrując się szczególnie na zaburzeniach męskiego układu płciowego – bada zarówno prawidłowe procesy fizjologiczne, jak i mechanizmy powstawania zaburzeń. Jako odpowiednik ginekologii, andrologia zapewnia kompleksową opiekę nad zdrowiem reprodukcyjnym i hormonalnym mężczyzn w każdym wieku.
Choć początki andrologii sięgają lat 50. XX wieku, kiedy to niemiecki ginekolog Harald Siebke wprowadził termin “andrologia” jako odpowiednik dla ginekologii, prawdziwy rozkwit tej dziedziny nastąpił w ostatnich dekadach.
Największe zmiany nastąpiły wraz z wprowadzeniem zapłodnienia in vitro po 1978 roku, a następnie mikroiniekcji plemnika do komórki jajowej w latach 90. XX wieku. Od tego czasu spektrum leczonych schorzeń znacząco się poszerzyło, obejmując nie tylko leczenie niepłodności, ale także zaburzenia erekcji, hipogonadyzm męski czy też choroby zapalne i nowotwory układu rozrodczego.
Czy andrologia jest specjalizacją?
W wielu krajach europejskich, w tym w Polsce, andrologia nie jest samodzielną specjalizacją lekarską. W Polsce andrologia jest oficjalnie uznana jako subspecjalizacja od 1995 roku. Lekarze pracujący w klinikach andrologicznych to najczęściej urolodzy, endokrynolodzy, ginekolodzy lub interniści z dodatkowym wykształceniem w zakresie męskiego zdrowia.
Warto zauważyć, że rozwój andrologii jako dziedziny medycznej jest wspierany przez Europejską Akademię Andrologii, która prowadzi działania na rzecz zwiększenia świadomości znaczenia tej specjalności wśród europejskich polityków zdrowia. Biorąc pod uwagę rosnące znaczenie zdrowia męskiego oraz dynamiczny rozwój tej dziedziny w ostatnich dekadach, istnieje duże prawdopodobieństwo, że andrologia, podobnie jak stało się to już w niektórych krajach, zostanie w przyszłości uznana w Polsce za samodzielną specjalizację lekarską.
Zakres działań i wskazania do konsultacji andrologicznej
Andrologia, jako interdyscyplinarna dziedzina medycyny, koncentruje się na diagnostyce i leczeniu schorzeń związanych z męskim układem rozrodczym i hormonalnym. Zgodnie z definicją WHO, obejmuje wszystkie aspekty zdrowia reprodukcyjnego mężczyzn.
Główne obszary diagnostyki i leczenia
- Medycyna rozrodu – pomoc przy trudnościach z poczęciem dziecka, diagnostyka nasienia, krioprezerwacja, planowanie rodziny, męska antykoncepcja
- Endokrynologia męska – leczenie pierwotnego i wtórnego hipogonadyzmu, zaburzeń dojrzewania i problemów związanych z andropauzą
- Schorzenia układu moczowo-płciowego – diagnostyka i leczenie chorób prostaty, jąder, infekcji oraz stanów zapalnych
- Zaburzenia seksualne – problemy z erekcją, zaburzenia libido i wytrysku
- Wpływ czynników środowiskowych – ocena i minimalizacja wpływu szkodliwych substancji, promieniowania czy wysokiej temperatury na męski układ rozrodczy
- Diagnostyka genetyczna – badanie kariotypu, diagnostyka przyczyn niepłodności i chorób dziedzicznych
Wskazania do konsultacji z andrologiem
- Niepłodność lub trudności z poczęciem dziecka trwające ponad rok
- Zaburzenia funkcji seksualnych
- Objawy niedoboru androgenów (hipogonadyzm)
- Wrodzone wady lub/i niepokojące zmiany narządów płciowych
- Obrzęk w okolicach gruczołów piersiowych
- Zaburzenia dojrzewania płciowego
- Trudności w oddawaniu moczu
- Problemy zdrowotne starzejących się mężczyzn
- Żylaki powrózka nasiennego
- Zwiększona podatność na złamania
Wizyty profilaktyczne zalecane są:
- Mężczyznom po 40. roku życia
- Parom planującym potomstwo
- Osobom z rodzinnym występowaniem chorób układu rozrodczego
Wczesna diagnostyka i regularne wizyty kontrolne stanowią podstawę skutecznego leczenia schorzeń układu rozrodczego u mężczyzn oraz pozwalają na wdrożenie odpowiedniej profilaktyki.
Wizyta u androloga – przebieg badań andrologicznych
Pierwsza wizyta z andrologiem rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego, podczas którego lekarz zbiera informacje o aktualnych dolegliwościach, przebytych chorobach oraz historii zdrowia w rodzinie. Ta profesjonalna rozmowa pozwala zbudować pełen obraz kliniczny i zaplanować odpowiednią diagnostykę.
Badanie przedmiotowe obejmuje kompleksową ocenę stanu zdrowia pacjenta. Lekarz androlog przeprowadza szczegółowe badanie fizykalne, koncentrując się na ocenie rozwoju płciowego, gruczołów piersiowych czy badaniu jąder. Istotnym elementem jest również ocena ogólnego stanu zdrowia, w tym pomiary antropometryczne i ciśnienia krwi.
W zależności od zgłaszanych dolegliwości, lekarz może zlecić szereg badań diagnostycznych. Podstawowa diagnostyka laboratoryjna obejmuje badania krwi oceniające poziomy hormonów płciowych oraz ogólny stan zdrowia. Lekarz może również zlecić szczegółowe badanie nasienia, badania obrazowe, takie jak USG jąder, najądrzy czy prostaty, a także inne specjalistyczne testy diagnostyczne w zależności od potrzeb.
Leczenie andrologiczne jest zindywidualizowane i dostosowane do diagnozy, obejmując:
- Leczenie farmakologiczne – stosowanie terapii hormonalnej, leków przeciwzapalnych lub innych w zależności od schorzenia
- Leczenie chirurgiczne – zabiegi korygujące wady anatomiczne lub usuwające zmiany chorobowe
- Techniki wspomaganego rozrodu – metody pomagające parom z problemami z płodnością
Kolejne wizyty koncentrują się na analizie wyników przeprowadzonych badań i ustaleniu indywidualnego planu leczenia. Istotnym elementem terapii jest również modyfikacja stylu życia, obejmująca odpowiednią dietę, regularną aktywność fizyczną i eliminację używek. W przypadku zaburzeń o podłożu psychogennym, androlog może zalecić terapię psychologiczną i seksuologiczną. Często współpracuje również z innymi specjalistami, takimi jak ginekolodzy, urolodzy, endokrynolodzy, psycholodzy czy seksuolodzy, aby zapewnić kompleksową opiekę medyczną.
Masz objawy, które mogą wymagać konsultacji andrologicznej? Zachęcamy do wypełnienia kwestionariusza qADAM.
Źródła:
Schill, Wolf-Bernhard, Frank H. Comhaire, and Timothy B. Hargreave, eds. Andrology for the Clinician. Vol. 1. Springer, 2006.
